Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r. poz. 788 i 1529 oraz z 2013 r. poz. 1439) ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli:
- nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub
- rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej
– w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności (lub niezdolność do egzystencji orzeczona przez lekarza orzecznika ZUS/KRUS albo I grupa inwalidzka)
Zarejestrowanie w powiatowym urzędzie pracy jako osoba poszukująca pracy lub posiadanie statusu bezrobotnego nie ma wpływu na uprawnienie do specjalnego zasiłku opiekuńczego.
Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty kryterium dochodowego wynoszącego 764 zł netto (Sposób ustalania dochodów do świadczeń rodzinnych). Wysokość specjalnego zasiłku opiekuńczego od 1 listopada 2018 r. wynosi 620 zł miesięcznie.
Rodzina to: małżonkowie lub rodzice dzieci, oraz pozostające na ich utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25 roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25 rok życia legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy; do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko.
Specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, m. in. jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty itp., legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, oraz gdy m. in. osoba wymagająca opieki została umieszczona w rodzinie zastępczej, w placówce zapewniającej całodobową opiekę.
W przypadku, gdy o specjalny zasiłek opiekuńczy ubiegają się rolnicy, małżonkowie rolników bądź domownicy, świadczenia te przysługują w przypadku zaprzestania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego; małżonkom rolników lub domownikom w przypadku zaprzestania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego albo wykonywania przez nich pracy w gospodarstwie rolnym.
Jeżeli w okresie trzech miesięcy licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego – (wniosek SR-4 ) specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje od miesiąca w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności – o ile są spełnione pozostałe przesłanki.
Za osobę pobierająca specjalny zasiłek opiekuńczy organ odprowadza składkę na ubezpieczenie społeczne do ZUS lub do KRUS o ile osoba ta nie posiada minimalnego okresu ubezpieczenia tj. w ZUS kobieta 20 lat, mężczyzna 25 lat lub w KRUS – 25 lat. Ponadto organ opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne osobie nie mającej ubezpieczenia zdrowotnemu z innego tytułu np. jako członek rodziny
